Leiderschap voor vrouwen: 10 tips voor succes

De tips in deze module kunnen je helpen als vrouw in de lokale politiek zo effectief mogelijk te zijn. Ze geven inzicht in hoe je gezien en beoordeeld wordt en in wat je kunt doen om je zichtbaarheid te vergroten en je ambities waar te maken.

Waar moet je rekening mee houden?

Vrouwen worden anders beoordeeld dan mannen. Dat komt door genderstereotypen: onbewuste verwachtingen van gedrag van mannen en vrouwen. Masculien gedrag is bijvoorbeeld: ambitie tonen, daadkrachtig en zelfverzekerd zijn. Dit gedrag wordt met leiderschap geassocieerd. Dat geldt niet voor stereotiep feminien gedrag, zoals zorgzaam en bescheiden zijn en je kwetsbaar opstellen.

Als je als vrouw een politieke carrière ambieert, dan is het verstandig om hier rekening mee te houden. Vinden anderen je vooral aardig, dan is de kans groot dat ze je niet als een leider zien. Vinden ze je juist heel competent, dan ben je in de ogen van anderen al snel te dominant, niet aardig en ‘dus’ ook geen goede leider. Onderzoek heeft aangetoond dat mannen daar geen last van hebben: een man die niet aardig gevonden wordt, geldt toch als een prima leider.

Gelukkig hebben vrouwen en mannen zowel feminiene als masculiene eigenschappen in huis. Welke dat zijn, verschilt per persoon. Voor vrouwen is het de kunst om een evenwicht te zoeken tussen deze eigenschappen, om zowel competent als vriendelijk gevonden te worden. Met als doel om in de positie te komen om hun politieke ambities waar te kunnen maken!

Wat kun je doen – 10 tips voor succesvol vrouwelijk leiderschap

1. Steek je vinger op

Heb je ambitie? Wil je voorzitter worden, een belangrijk onderwerp op de agenda voor je rekening nemen? Zie je het wethouderschap wel zitten? Vrouwen gaan er vaker dan mannen vanuit dat anderen hun ambitie wel zien, en dat ze dan gevraagd worden. Ze weten toch wel dat ik geschikt ben voor die functie, voor die taak? Helaas, zo werkt het niet. Mannen steken eerder dan vrouwen hun vinger op en kandideren zichzelf. Vrouwen aarzelen eerder: kan ik dat wel? Als dat bij jou zo is, ga er dan vanuit dat het antwoord ‘ja’ is. Dat doen mannen ook. Heb je ambitie, spreek die dan met een grote glimlach uit: ja, dat wil ik graag!

2. Benoem je kwaliteiten

Vrouwen vinden vaak dat de inhoud van hun werk voor zich moet spreken, ze hoeven de resultaten toch niet per se te claimen? Bescheidenheid is mooi, maar zorg dat je niet onzichtbaar wordt. Of dat iemand anders met jouw successen gaat pronken en daardoor de beloning krijgt die jij verdient. Jouw zichtbaarheid is geen doel op zich, maar een middel om politiek effectief te zijn. Wees dus trots op je kwaliteiten en je resultaten, en benoem die. Hoe doe je dat zonder dat je het gevoel hebt dat je aan het opscheppen bent? Een beproefde objectieve methode is de STAR-methode. Je beschrijft in welke Situatie je een bepaalde Taak had, wat je Acties waren en wat het Resultaat daarvan was. Je kunt nog de R van Reflectie toevoegen, waarbij je meldt dat je trots bent op dat resultaat.

3. Vraag nuttige feedback

Vraag feedback over hoe jij op anderen overkomt en hoe zij jouw prestaties zien. Hoe worden jouw leiderschapskwaliteiten beoordeeld? Vinden mensen jou meer aardig of meer competent? Kom je ontspannen over? Het is het prettigst om dit gesprek te voeren met mensen die je vertrouwt. Uit onderzoek blijkt dat vrouwen vagere feedback krijgen dan mannen (‘je bent goed bezig’ versus ‘je hebt die lastige kwestie tot een goed einde gebracht’) en dat vrouwen meer feedback krijgen op hun bijdragen aan een team in plaats van op hun individuele prestaties. De les hieruit: vraag concrete feedback over jouw prestaties en competenties!

4. Gebruik duidelijke taal

In de politiek gaat het om ideeën, en die van jou zijn niet minder belangrijk dan die van anderen. Laat dat in je taal ook merken. Vrouwen zijn geneigd om ‘slag-om-de-arm-woorden’ te gebruiken als ‘even’, ‘eigenlijk’ en ‘misschien’. Daarmee maak je jezelf en jouw standpunten onnodig klein. Zeg niet: ‘Is het misschien een goed idee om…?’, maar: ‘Ik vind dit een goed plan!’ Luister opnames van je betogen en bijdragen aan debatten terug om te horen welke woorden jij gebruikt.

5. Neem je ruimte in discussie en debat

Vrouwen blijken veel vaker dan mannen geïnterrumpeerd te worden in discussies en debatten. En dan vooral door mannen. Niet met een interruptie om het debat verder te helpen, maar domweg om hen het woord te ontnemen. Laat je dit niet gebeuren! Als je lomp wordt onderbroken, benoem dit ogenblikkelijk: “Ik was aan het woord en maak mijn punt af.” Wat ook regelmatig gebeurt, is dat het idee dat een vrouw geopperd heeft, later geclaimd wordt door een man. Die er dan de credits voor krijgt. Laat de kaas niet van je brood eten: bedank hem omstandig voor het adopteren van jouw goede idee. Gebeuren dit soort dingen vaak? Neem dan de ‘dader’ buiten de vergadering apart om feedback te geven. En wijs de voorzitter op wat er gebeurt. Helaas blijkt het vaak een automatisme te zijn waar de mannen zich niet bewust van zijn en waar voorzitters niet op letten…

6. Investeer in je netwerk

Veel vrouwen denken bij netwerken aan zelfpromotie tijdens borrels en hebben er een hekel aan. Dat is zonde, want netwerken is belangrijk in de politiek. Niet alleen voor de nodige contacten in de samenleving, maar ook voor jezelf. Netwerken is een goede manier om je zichtbaarheid te vergroten, wat je helpt bij het waarmaken van politieke ambities. Onbekend maakt onbemind tenslotte. En dan gaat het niet om zelfpromotie, maar om echt contact. Wees nieuwsgierig naar anderen. Kom in gesprek over je drijfveren in de politiek. Leer mensen kennen die je verder kunnen helpen, die je informatie kunnen geven waar je anders niet aan zou komen. Dat maakt je sterk als politica.

7. Zoek een mentor

Een mentor is iemand die doet of gedaan heeft wat jij wilt doen en die jou vanuit haar eigen ervaring verder helpt. ‘Haar’ natuurlijk, want we hebben het hier over leiderschap voor vrouwen. Je kunt een mentor in je eigen gemeente zoeken, maar ook daarbuiten. Dat kan voor meer vrijheid in de gesprekken zorgen: je hebt het niet over mensen die de ander ook kent. Van de ervaring van een mentor kun je leren. Je haalt het meest uit het mentorschap als je regelmatig afspreekt en concrete vragen hebt. Dat kan een vraag om feedback zijn, sparren over iets waar je tegenaan loopt, maar ook bijvoorbeeld een meeloopstage. Een geslaagd mentoraat is tweerichtingsverkeer: ook voor de mentor is het interessant en leuk.

8. Zoek een sponsor

Een sponsor zoals we hier bedoelen is geen geldschieter, maar iemand die in jou gelooft, die met je meedenkt en die graag als ‘kruiwagen’ fungeert om jou te introduceren op interessante, strategische plekken. Het kan een mentor zijn die zich extra voor je inzet, maar ook een partijbestuurder, een wethouder of iemand die ervaring heeft met talentscouting binnen de politiek. Een sponsor hoeft niet per se iemand te zijn met een functie die jij ambieert, of een vrouw. Sterker nog: mannen hebben vaak meer ervaring in politieke functies en hebben al betere netwerken. Hoe je dit doet? Simpel: trek de stoute schoenen aan en vraag om advies en hulp!

9. Blijf trouw aan jezelf

Je vinger opsteken, je masculiene eigenschappen tonen, het kan nieuw voor je zijn en ongemakkelijk aanvoelen. Laat dat je niet weerhouden om iets nieuws te proberen. Maar blijf jezelf altijd trouw. Ben je van nature aardig en zorgzaam, koester dat. Ben je daadkrachtig en uitgesproken, koester dat ook. Leer daarnaast vooral om ook andere kanten van jezelf te laten zien, zodat je jezelf blijft ontwikkelen en zodat anderen een completer beeld van jou en je leiderschapscapaciteiten krijgen. Er is geen standaardrecept om dit te leren. Een coach of mentor kan heel goed helpen. Of laat je inspireren door dit interview met de minister-president van Nieuw Zeeland.

10. Steun elkaar!

Tot slot: help andere vrouwen. Krijgt iemand het woord steeds maar niet tijdens een vergadering? Wijs de voorzitter erop. Krijgt een vrouw wel het woord, maar lijken haar woorden niet te landen? Herhaal en benadruk het: “Wat zij zegt, dat is een goed idee!” Dit heet het ‘amplifier-effect’, je versterkt elkaar letterlijk. Wijs elkaar op mooie taken en vacatures. Geef complimenten. Word lid van sollicitatiecommissies en breek een lans voor diversiteit. Word mentor of sponsor van andere ambitieuze vrouwen. En bedenk wat Madeleine Allbright zei: ‘there is a special place in hell for women who don’t help other women’.