Module Kiezersonderzoek

Om een campagnestrategie te kunnen ontwikkelen moet je je kiezers kennen. Waar wonen ze? Welke onderwerpen houden hen bezig? Wat moet er volgens hen veranderen in je gemeente? Door kiezersonderzoek uit te voeren kom je daar achter.

De kennis die het onderzoek oplevert, kun je vervolgens gebruiken in je campagne. Hiermee bepaal je:

• In welke wijken, buurten of kernen je campagne gaat voeren;
• de onderwerpen waar je je als partij hard voor wil maken;
• de juiste toon om jouw doelgroep te bereiken.

Het doen van kiezersonderzoek hoeft niet duur en ingewikkeld te zijn. Je kunt voor een groot deel gebruikmaken van openbare gegevens. Bijvoorbeeld van de verkiezingsuitslagen per stembureau van de afgelopen verkiezingen. Gemeenten doen ook regelmatig onderzoek bij inwoners over allerlei thema’s. Deze gegevens zijn openbaar. Daarnaast kun je zelf de mening van jouw (potentiële) kiezers peilen.

Deze module bevat:

• tips over welke openbare bronnen je kunt raadplegen voor je kiezersonderzoek
• tips hoe je zelf de mening kunt peilen van je kiezer

1. Waar zit je kiezer?

De gemeente heeft een wettelijke plicht om het proces-verbaal van de verkiezingsuitslagen van alle verkiezingen te publiceren op de website. Je vindt daar de uitslagen per stembureau en per kandidaat van de laatste gemeenteraadsverkiezingen, maar ook van de provinciale, landelijke en Europese verkiezingen. Je ziet dan hoeveel inwoners op jouw partij en de andere partijen hebben gestemd per stembureau en per kandidaat. Dit geeft je informatie over in welke kern of wijk op jouw partij is gestemd. Analyseer ook de uitslagen per kandidaat. Welke kandidaten hebben veel voorkeurstemmen gehaald en in welke wijken of kernen?

Mochten de data niet op de website staan, herinner je gemeente er dan aan dat dat een wettelijke plicht is.

Een snel overzicht van de verkiezingsuitslag in jouw gemeente (stemmen per partij en opkomstpercentage) krijg je ook via de Volkskrant of www.verkiezingsuitslagen.nl.

Door het analyseren van de verkiezingsuitslag kun je zien in welke wijken jouw kiezers vooral zitten en waar die van je concurrent. Zo kun je bepalen waar je straks effectief campagne kunt voeren. Als jouw partij bijvoorbeeld ver afstaat van de VVD, dan laat je de wijken waar deze partij sterk is, links liggen. In wijken waar je concurrent goed vertegenwoordigd is, wonen wellicht potentiële kiezers die je straks wilt bereiken in je campagne.

Let op: Gemeenten kunnen als aanvulling op de gewone stembureaus mobiele stembureaus en bijzondere stembureaus instellen. Dat gebeurt vaak op locaties die veel publiek trekken, zoals winkelcentra en treinstations. De mensen die hier stemmen, wonen dus niet in de directe omgeving, maar deze stembureaus kunnen toch interessante informatie bevatten over bijvoorbeeld forensen of scholieren die het OV gebruiken.

Advies:

• Wordt er in jouw gemeente veel op personen in plaats van op partijen gestemd, zorg er dan voor dat je aansprekende kandidaten uit iedere kern of wijk op je lijst hebt.
• Kijk per stembureau ook goed naar de opkomst. Stel dat het percentage stemmers op jouw partij hoog is, maar de opkomst laag, dan is het absolute aantal mensen laag. Analyseer of je de opkomst kunt verhogen of onderzoek waarom mensen niet gaan stemmen.

Meer informatie: doelgroepen en doelgroepenmatrix

2. Wie is je kiezer?

Nu je weet waar je kiezer zit, is de volgende stap om erachter te komen wat voor profiel je kiezer heeft. Met de statistieken van de gemeente (leeftijden, samenstelling huishoudens, opleidingsniveau, werk en inkomen en huur- en of koopwoningen) kun je een goed beeld krijgen van wie er woont in de wijk waar jouw kiezers goed vertegenwoordigd zijn.

Ook bij het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) vind je Kerncijfers over demografische en sociaaleconomische kenmerken uitgesplitst naar gemeenten, wijken en buurten in 2020: https://opendata.cbs.nl/statline/#/CBS/nl/

Op www.waarstaatjegemeente.nl vind je van jouw gemeente allerlei cijfers over type woningen, gezondheid of bijvoorbeeld criminaliteit en verkeersveiligheid.

Daarnaast heeft Stichting Kiezers Onderzoek Nederland (SKON) in 2016 en 2018 onderzoek gedaan naar lokale kiezers. Zie ook: https://kennisopenbaarbestuur.nl/media/254112/democratie-dichterbij-lokaal-kiezersonderzoek-2016.pdf of https://www.utwente.nl/en/bms/pa/staff/jansen/democratie-dichterbij-lokaal-kiezersonderzoek-2018.pdf.

Uit het kiezersonderzoek van 2018 blijkt dat:

• kiezers van lokale partijen ten opzichte van niet-stemmers meer interesse hebben in lokale en landelijke politiek, meer vertrouwen hebben in de lokale politiek, en dat zij zich meer verbonden voelen met hun wijk, dorp, gemeente en streek.
• kiezers van lokale partijen in vergelijking met kiezers van landelijke partijen over het algemeen wat ouder zijn, vaker een beroepsopleiding hebben gevolgd, minder interesse en vertrouwen hebben in landelijke politiek, en vaker gevoelens ervaren van regionale achterstelling.
• ongeveer 55% van de kiezers bij de gemeenteraadsverkiezingen in 2018 niet op een partij heeft gestemd, maar op een persoon. Naast de voorkeur om op een vrouw te stemmen, is persoonlijke bekendheid met de kandidaat een belangrijke motivatie. Vooral mannen, ouderen, lager opgeleiden en mensen in kleine gemeenten stemmen vaak op een bekende of een kandidaat uit hun eigen wijk of dorpskern.

Advies:

• De kennis over het profiel van je kiezer kun je gebruiken in je campagne. Stel, jouw kiezer is 55+, autochtoon, hoogopgeleid en hij woont grotendeels in de vooroorlogse wijken. Met de informatie uit onderzoek over leefstijlen van verschillende groepen in de maatschappij (Motivaction), kun je bedenken dat jouw kiezer de krant leest en daardoor goed te bereiken is via bijvoorbeeld een nieuwsbericht of advertentie in de krant. De kans is ook groot dat jouw kiezer gevoelig is voor een constructieve en gematigde toon in de politiek. Is je achterban wat lager opgeleid, tussen 24-50 jaar oud en woonachtig in de naoorlogse wijken? Deze achterban waardeert juist een activistische manier van politiek bedrijven met een scherpe toon richting het college.

3. Wat vindt de kiezer?

Om te weten wat jouw kiezers vinden en waarom ze bij de laatste verkiezing(en) op jou gestemd hebben, zul je naast het raadplegen van openbare bronnen ook zelf onderzoek moeten doen. Dat kan bijvoorbeeld door gesprekken te voeren op de markt, een schouw te houden in de wijk, huiskamergesprekken te organiseren, een enquête te houden onder de eigen leden en aanhangers of door discussies op social media te analyseren.

Enquête

Als je een database hebt opgebouwd van je achterban, kun je gericht een enquête versturen. Een online enquête kun je uitvoeren met tools die gratis beschikbaar zijn, zoals bijvoorbeeld Survey Monkey of Google Formulieren. Let op dat je de regels voor privacy en datagebruik in acht neemt bij het versturen van een online enquête naar je databestand.

Heb je geen databestand? Via Facebook is het mogelijk om mensen in een bepaald geografisch gebied te benaderen die zich op een of andere wijze hebben verbonden aan jouw partij. Omdat ze bijvoorbeeld een pagina van jouw partij hebben geliket of als politieke voorkeur jouw partij hebben opgegeven. Het benaderen gaat via gesponsorde berichten. De mensen krijgen een enquête voorgelegd met daarin vragen van kwalitatieve aard: wat vinden zij van jouw partij? Zijn ze tevreden? Welke onderwerpen zijn voor hen van belang? Hoe vinden zij dat je scoort op deze onderwerpen? Op die manier krijg je een idee van wat er leeft onder de kiezers die zich aan jouw partij hebben verbonden.

Advies:

• Voer een beperkte enquête uit op social media en vraag mensen in de laatste vraag van je enquête of je hen per mail een uitgebreidere vragenlijst mag voorleggen of mag uitnodigen voor een bijeenkomst.

In gesprek met je kiezer

Je bent vier jaar lang in gesprek met je kiezers. Ter voorbereiding van de verkiezingscampagne analyseer je die gesprekken en organiseer je nieuwe gesprekken. Je kunt naast een vragenlijst op verschillende manieren in gesprek gaan met je kiezer. Bijvoorbeeld door een politiek café of huiskamergesprek te organiseren. Of door mensen uit te nodigen bij de vergaderingen van jouw partij. Zorg dan wel dat er ruimte is voor mensen om mee te praten. Of je gaat langs bij dorpsraden om te weten wat er in de verschillende kernen speelt. Het doel is om meer te weten te komen over de zorgen en aandachtspunten, de waarden en drijfveren van jouw kiezer, zodat je in de campagne daarbij kunt aansluiten.

Advies:

• Maak actief gebruik van Facebook. Analyseer welke van de berichten (en daarmee welke onderwerpen) die je post tot veel reacties en likes leiden. Dat zijn de onderwerpen die echt leven bij je achterban. En gebruik Facebook om in gesprek te gaan met kiezers. Door regelmatig vragen voor te leggen als ‘Wat vind jij van het fietsverbod, betaald parkeren, de cultuurnota of de coronamaatregelen’.
• Of maak een app-groep aan voor leden en geïnteresseerden. Zo kun je regelmatig hun mening peilen over thema’s waar je op dat moment mee bezig bent. Peilingen kunnen ook via Facebook.