Stemhulpen

Veel gemeenten kopen een stemhulp in om hun inwoners te informeren over de standpunten van politieke partijen die aan de gemeenteraadsverkiezingen meedoen. In de maanden voorafgaand aan de verkiezingen wordt de stemhulp gemaakt, meestal in samenwerking met politieke partijen. In deze module vind je informatie over de werkwijze van stemhulpen en over hoe je je het best voorbereidt op een stemhulp. De tips en adviezen kregen we van drie stemhulpmakers tijdens een webinar van het Kennispunt in oktober 2021.

Wat is een stemhulp?

Een stemhulp is een online middel dat de kiezer helpt bij de keuze voor een politieke partij. Dat gebeurt aan de hand van stellingen over actuele politieke en maatschappelijke thema’s die de kiezers bezighouden en waarover de standpunten van politieke partijen verschillen. Kiezers kunnen aangeven of en in hoeverre ze het met de stellingen eens zijn. Op grond van hun antwoorden laat de stemhulp zien welke partij het dichtst bij hun mening staat.

Veelgebruikte stemhulpen zijn StemWijzer, Kieskompas en MijnStem. Er zijn ook regionale stemhulpen, gemaakt door kranten met inbreng van inwoners, en stemhulpen gericht op specifieke doelgroepen of onderwerpen, zoals jongeren, ouderen, klimaat, zorg of wonen.

Waarom is een stemhulp belangrijk?

Het doel van de stemhulp is om de kiezer te informeren: welke politieke partijen zijn er, wat zijn hun standpunten, welke plannen hebben zij? In een stemhulp vind je als kiezer achtergrondinformatie en kun je partijen met elkaar vergelijken. Uit onderzoek blijkt dat veel mensen niet stemmen, omdat ze niet genoeg weten over gemeentelijke onderwerpen, partijen en standpunten. Door mensen te informeren, kun je dus de opkomst bij verkiezingen verhogen. Een stemhulp blijkt een effectief middel om mensen naar de stembus te krijgen. De Universiteit Twente becijferde dat stemhulpen de opkomst bij de verkiezingen met ruim 4% verhoogden. Maakt je gemeente nog geen gebruik van een stemhulp en zou jij dat als partij wel willen? Overleg dan met de griffie en met je collega’s in de gemeenteraad of jullie dit instrument willen inzetten.

Het proces

Stemhulpmaker maakt planning

Als je gemeente een stemhulp heeft ingekocht, maakt de stemhulpmaker samen met de griffier een planning voor het proces om de stemhulp te ontwikkelen. Het kost gemiddeld zeker twee maanden om een stemhulp te maken. Stemhulpen komen meestal een week of drie voor de verkiezingen online. Dat betekent dat het maken van de stemhulp dus al een aantal maanden tot een half jaar voor de verkiezingen start.

Verzamelen (concept)verkiezingsprogramma’s

De eerste stap is doorgaans dat de stemhulpmaker alle verkiezingsprogramma’s opvraagt. Bovendien zoeken ze uit welke thema’s leven onder de inwoners van je gemeente. Soms doen ze dat door er bij de griffie naar te vragen of via een online onderzoek onder de inwoners.

Stellingenavond/workshop

De tweede stap is een stellingenavond of workshop met alle politieke partijen in de gemeente, ook met de partijen die nog geen raadszetel hebben. Op de stellingenavond gaat de stemhulpmaker op zoek naar onderwerpen waarover de politieke partijen een verschillend standpunt hebben. Het heeft namelijk geen zin om stellingen op te nemen waar alle partijen het over eens zijn. Zorg dus dat je er bij bent op de stellingenavond en denk na over zo concreet mogelijke onderwerpen. Dus niet ‘woningnood’ maar ‘wel of geen nieuwbouwwijken’.

Conceptstellingen

Op basis van de verkiezingsprogramma’s en de stellingenavond met politieke partijen stelt de stemhulpmaker een groslijst op van 50 tot 60 stellingen. Politieke partijen ontvangen een inlogcode voor een digitale omgeving om de stellingen te beantwoorden en van een toelichting te voorzien.

Selectie stellingen

De stemhulpmaker selecteert de uiteindelijke stellingen. Dat doet hij op basis van spreiding van de antwoorden en een goede balans van onderwerpen en thema’s. Nadat de selectie klaar is, wordt de stemhulp vormgegeven en klaargezet voor de lancering.

Hoe bereid je je voor op de stemhulp?

Voor jouw partij is het doel van de stemhulp dat de kiezer goed geïnformeerd raakt over jullie standpunten en plannen, zodat hij of zij een weloverwogen keuze kan maken. Via onderstaande stappen bereid je je daar het best op voor.

Duidelijk verkiezingsprogramma

Begin op tijd met de voorbereiding. Zoals gezegd kost het maken van een stemhulp voor jouw gemeente een paar maanden tijd. Je moet dus als partij al vrij ver (meer dan een half jaar) voor de verkiezingen aan de slag gaan om na te denken over welke onderwerpen volgens jullie in de stemhulp, en daarmee ook in je verkiezingsprogramma, moeten staan.

Team stemhulp

Formeer een team van (bestuurs/raads)leden die jullie partij goed kennen en die weten op welke standpunten je je onderscheidt van andere partijen. Zorg ook dat het mensen zijn die tijd hebben – het voorbereiden van een stemhulp kost meer tijd dan je denkt -, die handig zijn met de computer en goed kunnen schrijven. Het bijdragen aan een stemhulp is niet heel ingewikkeld, maar je moet wel deelnemen aan de workshopavond en de toelichtingen kunnen schrijven.

Onderscheid je

Zorg dat je paraat hebt welke onderwerpen je echt in de stemhulp wilt hebben. Kijk daarbij vooral op welke onderwerpen je je onderscheidt van andere partijen. Een stelling als ‘de wachtlijsten in de jeugdzorg moeten korter’ is niet geschikt, want dat vindt iedereen en dat levert dus geen onderscheid op.

Wees concreet en praktisch

Formuleer de plannen en opvattingen van je partij dus zo concreet mogelijk. ‘Wij zijn voor duurzaamheid’ is te algemeen, zo’n stelling komt niet in de stemhulp. Wél interessant is ‘wij willen geen zonnepanelen in weilanden’.

Wees toekomstgericht

Laat vooral positieve plannen zien waarmee je de gemeente wilt verbeteren, benadruk niet waar je tegen hebt gestemd. Dus liever ‘er moet een snelfietsroute komen van A naar B’ dan ‘de gemeente doet te weinig voor het fietsverkeer’. Maak ook geen stellingen over interne zaken binnen de gemeente. Je kiezers hebben er geen boodschap aan of er wel of geen Max Havelaar-koffie wordt geschonken op het gemeentehuis.

Maak heldere toelichtingen

Bij de meeste stemhulpen kun je toelichtingen geven op de standpunten. Maak gebruik van die mogelijkheid. Uit onderzoek van de stemhulpmakers blijkt dat deze goed gelezen worden. De toelichtingen bieden je de kans om helder te verwoorden wat jouw partij vindt en waarom. Bedenk dat je daar weinig ruimte voor hebt, meestal maximaal 400 tot 500 tekens, dat zijn ongeveer vijf regels tekst. Let ook op je taalgebruik. Vermijd moeilijke en ambtelijke woorden. Dus niet ‘gemeentelijke middelen’ maar ‘geld’. Niet: ‘sociaal domein’, maar bijvoorbeeld ‘zorg voor de jeugd’. Hier lees je hoe je helder en begrijpelijk schrijft.

Zorg voor een duidelijke website

In sommige stemhulpen kun je via een linkje verwijzen naar de website van je partij. Zorg dat de kiezer dan op een mooie pagina terechtkomt, waar jullie belangrijkste standpunten helder staan verwoord.

Lever op tijd feedback

Ga naar de stellingenavond en lever feedback op de stellingen op tijd in bij de stemhulpmaker. Hoe concreter en adequater jij je informatie aanlevert, hoe groter de kans dat die in de stemhulp komt en hoe beter de stemhulp wordt. Oefen daarbij geen druk uit op de stemhulpmakers. Zij zijn onpartijdig en erop gericht om een stemhulp te maken die de kiezer zo goed mogelijk informeert, niet om jouw partij er zo goed mogelijk uit te laten komen.