Voorbereiden kandidaten voor de gemeenteraad

Als bestuur van een politieke partij zet je je in om de kandidaat-raadsleden van jouw partij zo goed mogelijk voor te bereiden op het raadslidmaatschap. Je wilt immers dat de raadsleden meteen vanaf de eerste dag hun taak goed kunnen uitvoeren.

Ook hier geldt dat je niet vroeg genoeg kunt beginnen. Het kost tijd en veel oefening om het politieke handwerk onder de knie te krijgen. Als partijbestuur geef je daarom permanent aandacht aan het opleiden van kandidaten voor de raad en maak je het onderdeel van je ledenwerving en activiteiten.

In deze module geven we je handvatten voor hoe je dat kunt doen en van welk aanbod van derden je gebruik kunt maken.

Wat doe je als partij?

1. Werven en kennismaken
2. Oriëntatie politiek
3. Trainen en oefenen in de praktijk
4. Coachen

1.     Werven en kennismaken

Het opleiden van kandidaten begint met het werven van inwoners die actief willen worden. Maak als partij in je communicatie duidelijk dat je open staat voor nieuwe actieve leden en zet een button op je website en je socialmediakanalen: ‘Doe mee’. Wanneer mensen via de website of e-mail hun gegevens achterlaten, zorg je ervoor dat er een persoonlijke kennismaking volgt. Dat kan een gesprek zijn met een bestuurslid, een raadslid of een actief lid van jouw partij. In het gesprek maak je kennis en verken je wat de ambitie is en bied je een vervolgactie aan.

Veel gemeenten organiseren in samenwerking met de griffie en de burgemeester een cursus Politiek Actief. Dat zijn laagdrempelige bijeenkomsten waarin inwoners verkennen of zij politiek actief willen worden. Onderdeel van de cursus is een kennismaking met bestaande partijen in de gemeenteraad. Zorg ervoor dat jouw partij goed vertegenwoordigd is bij deze – en soortgelijke – cursussen.

2.     Oriëntatie politiek

Als bestuur van een lokale partij maak je een programma waarin nieuwe leden en kandidaat-raadsleden kennis kunnen maken met de politiek. Vanzelfsprekend nodig je hen uit voor vergaderingen van de partij, maar je koppelt hen bijvoorbeeld ook aan een raadslid, laat hen commissie- of raadsvergaderingen bijwonen en laat kandidaten meegaan naar een werkbezoek. Je kunt ook de burgemeester of een wethouder vragen voor een bijeenkomst met nieuwe leden en kandidaten. Kandidaten krijgen zo een goede indruk van wat het werk inhoudt en wat het van hen zal vragen. Zorg er in deze fase voor dat je kandidaten niet afschrikt. Veel vaardigheden zijn te leren en kennis over dossiers is te organiseren.

3.     Trainen en oefenen in de praktijk

Het politieke handwerk leer je in de praktijk. In veel gemeenten is het al mogelijk om burger- of commissielid te worden of plaats te nemen in een steunfractie. Dat helpt niet alleen de zittende raadsleden, maar is ook het beste inwerkprogramma voor kandidaten. Is het niet mogelijk om als commissie- of burgerlid aan de slag te gaan, bijvoorbeeld door beperkingen in het aantal of de regels in de raad, zorg er dan als lokale partij in ieder geval voor dat kandidaten een tijd meelopen op een voor hen interessant dossier. Laat hen aan de slag gaan met het schrijven van moties, het voorbereiden van een inbreng in de raad of commissie of het organiseren van een werkbezoek en het schrijven van een nieuwsbericht op de website en op social media. Begeleid kandidaten hierbij en organiseer feedback. Bied kandidaten ook trainingen aan, bijvoorbeeld de training Permanente Campagne of Spreken in het Openbaar. De trainingen van het Kennispunt Lokale Politieke Partijen zijn gratis voor lokale partijen.

4.     Coachen

Als kandidaten na de verkiezingen raadslid worden, blijft begeleiding van belang. Elke politieke ambtsdrager weet dat de beginperiode in de politieke arena spannend is en heel anders dan een nieuwe baan, bestuur of opleiding. Zorg daarom voor goede coaching van nieuwe raadsleden. Koppel hen aan ervaren politici, zodat zij zich snel in kunnen werken en vanuit de waarden en overtuigingen van je lokale partij politiek bedrijven. Coach ook in de vaardigheden zoals het voorbereiden van het debat, het schrijven van moties en amendementen en het vinden van draagvlak in de raad voor voorstellen.

Onderdeel van de coaching is het voeren van functionerings- of voortgangsgesprekken. Blijf als bestuur van een lokale partij investeren in het raadslid en voer ten minste elk jaar gesprekken met de raadsleden. Daarin gaat het over het functioneren van het raadslid, maar ook over wat het raadslid nodig heeft om verder te groeien. Investeer als bestuur in deze gesprekken en ondersteun de nieuwe raadsleden waar nodig. Hoe je het voeren van zo’n gesprek aanpakt, lees je in de module Functioneringsgesprekken.

Aanbod derden

Naast commercieel aanbod zijn er verschillende organisaties die lokale partijen ondersteunen in het opleiden van kandidaat-raadsleden. Er is ook een digitale leeromgeving voor raadsleden waarop veel informatie te vinden is.

Kennispunt Lokale Politieke Partijen

Het Kennispunt biedt leden van lokale partijen gratis trainingen en webinars aan. We geven de trainingen het liefst op locatie, zodat collega’s van lokale partijen elkaar ontmoeten. De trainingen zijn gericht op het aanleren van vaardigheden en de webinars op het vergaren van kennis. Daarnaast staat op de website een groot aantal dossiers over inhoudelijke onderwerpen die spelen in gemeenten. Door middel van de dossiers kun je je snel inlezen in een onderwerp en vind je verwijzingen naar relevante websites.

Griffie

De griffie is de ambtelijke ondersteuning van de gemeenteraad en staat raadsleden bij in hun werk. De meeste griffies bereiden een inwerkprogramma voor dat direct na de gemeenteraadsverkiezingen start. Zorg ervoor dat (nieuwe) raadsleden hieraan meedoen en informeer bij je griffie wat ze wanneer gaan organiseren. Het inwerkprogramma kan bestaan uit:

• Een heisessie over hoe je als gemeenteraad gaat functioneren, over integriteit en omgangsvormen en ondersteuning door de griffie. De Nederlandse Vereniging voor Raadsleden heeft in samenwerking met de Vereniging van Griffiers een document geschreven: Hoe word ik een sterke raad. In het document staan negen ‘tegels’ beschreven die door de nieuwe raad besproken kunnen worden.
• Trainingen gericht op vaardigheden, zoals vergadertechniek, spreken in het openbaar en het gebruik van raadsinstrumenten, zoals moties, amendementen etc.
• Trainingen gericht op kennis die je nodig hebt om jouw rol als raadslid goed in te kunnen vullen, zoals de planning-en-controlcyclus en het lezen van de begroting.

Digitale leeromgeving voor raadsleden

Raadsleden kunnen voor online opleidingsmodules terecht op de digitale leeromgeving die is ontwikkeld door de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden, de VNG, de Vereniging van Griffiers en het ministerie van Binnenlandse Zaken. De leeromgeving is gratis en zonder inlogcode toegankelijk. De digitale leeromgeving bevat e-learnings, modules, infographics, tips en educatieve filmpjes over allerlei onderwerpen. Zo zijn er modules die zich richten op het vergroten van kennis (over bijvoorbeeld de energietransitie), vaardigheden (hoe pak je iets aan, zoals debatteren) en houding (hoe is je gedrag, hoe ga je bijvoorbeeld om met de balans tussen werk en privé).

Het aanbod in de digitale leeromgeving is geordend in leerlijnen, vooral de eerste drie leerlijnen zijn aan te bevelen voor kandidaat-raadsleden: Hoe bereid je je voor op het raadslidmaatschap? Wat doet een raadslid? En Hoe word ik een sterke raad?

Nederlandse Vereniging voor Raadsleden (NVVR)

De NVVR beheert de digitale leeromgeving en heeft daarnaast divers aanbod ter ondersteuning van raadsleden. Onder andere de Opleidingengids met tips en adviezen van en voor raadsleden.

Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG)

De VNG biedt inhoudelijke raadgevers aan over actuele onderwerpen, zoals veiligheid, de fysieke leefomgeving en een inclusieve samenleving. De raadgevers geven beknopt weer wat de stand van zaken is van wetgeving en wat de taken en rollen zijn van de gemeenteraad.

De VNG heeft in samenwerking met anderen het leerplatform ontwikkeld voor raadsleden. Op het leerplatform vind je e-learnings over de Omgevingswet, het sociaal domein, financiën en andere onderwerpen.

In samenwerking met de NVVR organiseert de VNG regelmatig de ‘Raad op Zaterdag’, met workshops en trainingen over actuele onderwerpen en vaardigheden. Deelname is gratis. De agenda vind je op de website van de NVVR.