Voorzitter politieke partij

Als voorzitter ben je, naast de fractievoorzitter en eventuele wethouders, een van de ‘gezichten’ van je partij. Je bent er, samen met de andere bestuursleden, verantwoordelijk voor dat de partij als organisatie goed functioneert.

Deze module gaat over wat daarbij komt kijken:

• Hoe word je voorzitter van een politieke partij?
• Wat zijn de taken en verantwoordelijkheden van de voorzitter?

Hoe word je voorzitter van een politieke partij?

Als je belangstelling hebt voor het voorzitterschap van je partij, kun je die kenbaar maken als de partij een voorzitter zoekt. Soms worden mensen er ook voor gevraagd. De gebruikelijke weg is dan dat je aan de leden wordt voorgedragen als bestuurslid en dat je na je benoeming door het bestuur als voorzitter wordt gekozen.

Een lokale politieke partij is een vereniging. Het hoogste orgaan van een vereniging is de Algemene Ledenvergadering (ALV). De ALV stelt belangrijke stukken vast, zoals het verkiezingsprogramma, de kandidatenlijst, het jaarplan en de begroting.

De ALV benoemt ook het bestuur van de partij. Het bestuur voert het jaarplan en de daarbij behorende taken uit. Een partijbestuur bestaat uit een aantal (dat verschilt per partij) leden. De voorzitter, secretaris en penningmeester vormen het dagelijks bestuur van de partij.

De regels schrijven niet voor dat je als bestuurslid lid moet zijn van de partij, maar dat is wel gebruikelijk. Je kunt dat vastleggen in de statuten van je partij. Meestal is het zo dat het bestuur uit zijn midden een voorzitter, secretaris en penningmeester kiest. Vaak worden deze functies dan nog ter vaststelling aan de ALV voorgelegd. Ook dat is niet verplicht, maar wel gebruikelijk, en hangt ook af van hoe het in de statuten van je partij staat.

Het voorzitterschap van een lokale partij is ‘liefdewerk oud papier’: je krijgt er geen vergoeding voor. Qua tijdsbesteding moet je er rekening mee houden dat je er wekelijks een dagdeel of meer mee bezig bent, afhankelijk van de grootte van je partij, van wat er speelt in de partij en van de periode in de 4-jaarcyclus: het laatste jaar voor verkiezingen heb je het doorgaans als partijbestuur en als voorzitter drukker dan bijvoorbeeld halverwege de raadsperiode.

Wat zijn de taken en verantwoordelijkheden van de voorzitter?

De belangrijkste verantwoordelijkheid van de voorzitter is om, samen met de overige bestuursleden, de partij als organisatie goed te laten functioneren. Daar komt onder andere het volgende bij kijken:

Organisatie van de partijvereniging

• Samen met de secretaris uitschrijven en voorbereiden van bestuurs- en ledenvergaderingen en het leiden van die vergaderingen.
• Samen met de overige bestuursleden opstellen van een jaarplan en een begroting.
• Ervoor zorgen dat procedures en afspraken binnen je partij helder vastliggen (via statuten, huishoudelijk reglement) en dat die op een juiste manier worden uitgevoerd.
• In campagnetijd zorgen voor een campagneorganisatie, opstellen van een kandidatenlijst en een verkiezingsprogramma.

Organisatie van het bestuur

• Oog hebben voor de competenties en diversiteit binnen het bestuur en zorgen dat bestuursleden de kans en de ruimte krijgen om zich te ontwikkelen.
• Ervoor zorgen dat alle overige taken goed belegd zijn in het bestuur of bij commissies die rapporteren aan het bestuur. Bijvoorbeeld dat er een communicatieteam is dat de website op orde houdt, dat er regelmatig iets op social media wordt gepost, dat er iemand is die de pers te woord staat, dat er aan ledenwerving wordt gedaan, dat een permanente scoutingscommissie nieuw talent en kandidaat-raadsleden zoekt.

Bewaak de rollen van bestuur en fractie

• Als partijvoorzitter ben je een van de ‘gezichten’ van je partij, maar je bent niet de politiek leider: dat is de fractievoorzitter. Het is verstandig om die rollen niet door elkaar te laten lopen. De kracht van een voorzitter zit erin aanwezig te zijn zonder al te zeer op de voorgrond te treden. Het bestuur is verantwoordelijk voor het opstellen van het verkiezingsprogramma en laat dat door de leden van de partij vaststellen tijdens een ALV. De fractie(voorzitter) gaat hiermee vervolgens aan de slag in de gemeenteraad en bepaalt de politieke koers van de partij op inhoudelijke dossiers, neemt stelling in het politieke debat in de gemeenteraad en draagt actuele standpunten uit. De module Organogram van de politieke partij legt dit uit.
• De fractie doet dat binnen de ruimte die de partij, onder leiding van het bestuur, hen biedt. Die ruimte bestaat uit het partijprogramma en eventueel aanvullende afspraken binnen coalitieverband, waar ook het bestuur en de partijleden mee hebben ingestemd. Het bestuur, met daarin een leidende rol voor de voorzitter, ziet er in de partij op toe dat de fractie dat politieke handwerk binnen die randvoorwaarden goed kan uitoefenen.

Zorg dat de fractie optimaal kan functioneren, door goed samen te werken

Omdat de fractie haar werk in de gemeenteraad doet namens jouw partij, is het belangrijk dat je zorgt voor goed contact tussen partij(bestuur) en fractie. Dat kan onder andere door gebruik te maken van de volgende instrumenten:

• Plan vlak na de verkiezingen een startgesprek met de fractie over hoe jullie de ambities uit het verkiezingsprogramma gaan uitvoeren, hoe je leden en vrijwilligers bij de partij betrekt en hoe je met elkaar gaat communiceren.
• Houd jaarlijks voortgangsgesprekken met de fractieleden om te kijken hoe het gaat, wat je van elkaar verwacht, hoe je hen als partijbestuur kunt ondersteunen en wat zij nodig hebben om hun competenties optimaal te ontwikkelen. Raadpleeg hiervoor de module Functioneringsgesprekken.
• Maak na ongeveer twee jaar een tussenbalans op met de fractie: lukt het om de ambities uit het verkiezingsprogramma waar te maken, hoe functioneert de fractie, is er voldoende ruimte voor ontwikkeling, worden leden en vrijwilligers goed betrokken, hoe verloopt de communicatie met inwoners?
• Woon de fractievergaderingen bij, of wijs iemand in het bestuur aan die dat doet en die op de voet volgt wat er in de fractie speelt.
• Drink regelmatig een kopje koffie met de fractievoorzitter en zorg dat jullie elkaar goed informeren op momenten dat er iets speelt in de fractie of de partij waarvan het belangrijk is dat jullie dat van elkaar weten. Maak afspraken met de fractievoorzitter over het aanschuiven bij bestuursvergaderingen.

Maak integriteit een kernwaarde van je partij

Als voorzitter ben je er samen met je bestuur voor verantwoordelijk dat fractieleden, bestuursleden, wethouders namens jullie partij, leden en vrijwilligers integer handelen. Zorg ervoor dat binnen jullie partij duidelijk is wat je daaronder verstaat en wees je ervan bewust dat je als voorzitter een voorbeeldfunctie hebt, dus dat er van jou wordt verwacht dat je zelf ook eerlijk, oprecht en integer handelt.

Als partijvoorzitter ben je een ‘verbinder’

De voorzitter onderhoudt contacten met leden, de fractievoorzitter en de fractieleden, de besturen van andere politieke partijen in je gemeente en andere gemeentelijke netwerken.

• Je zorgt dat je binnen de partij goede netwerken hebt, aanspreekbaar bent, leden en vrijwilligers betrekt, en dat er een sfeer ontstaat waarin op een saamhorige manier met elkaar wordt samengewerkt. Bij eventuele conflicten in je partij treed je op als bemiddelaar en zorg je voor adequate crisisbeheersing en -communicatie.
• Naast contacten met je eigen fractie (zie hierboven), is het ook verstandig om de relaties met andere politieke partijen in de gemeenteraad te onderhouden, door bijvoorbeeld af en toe en praatje te maken met collega-partijvoorzitters en voor hen makkelijk aanspreekbaar te zijn. Ook het met enige regelmaat bijwonen van de raadsvergaderingen kan bijdragen aan het opbouwen van een goed netwerk binnen de gemeentelijke politiek.
• Als partijvoorzitter is het belangrijk dat je weet wat inwoners en organisaties in je gemeente bezighoudt. Laat dus regelmatig je gezicht zien bij activiteiten in de gemeente, maak zichtbaar dat jij en je partij dicht bij de inwoners staan en geïnteresseerd zijn in wat er speelt en dat je bereid bent om eventuele problemen of vragen onder de aandacht te brengen bij je fractieleden.