Raadsbreed akkoord: van polarisatie naar samenwerking
14 februari 2020
Steeds meer gemeenten werken met een ‘raadsbreed akkoord’. Wethouder Ron de Haan, ervaringsdeskundige uit Castricum, is er enthousiast over: ‘Ons raadsprogramma leidt in een versplinterde politiek tot nieuwe samenwerking en draagvlak. Ik geloof er echt in.’
Politiek en democratische vernieuwing zitten Ron de Haan in het bloed. Al sinds eind jaren 90 is hij politiek actief, eerst bij GroenLinks, vanaf 2005 bij de door hem opgerichte Castricumse lokale partij De VrijeLijst. ‘De VrijeLijst’, zegt hij, ‘is ontstaan vanuit het pragmatische idee dat een lokale politieke partij dichtbij de inwoners moet staan en zich moet richten op onderwerpen die zij belangrijk vinden. Als je elkaar in die lokale thema’s herkent, maakt het niet uit of je van de VVD of van GroenLinks bent.’
Maatschappelijke agenda
Het werken met een raadsbreed akkoord klinkt als een logisch vervolg op die gedachtegang. Toch ligt de basis ervan vooral in de bestuurscrises die Castricum diverse keren teisterden, vertelt Ron. ‘We hebben hier een geschiedenis met sneuvelende wethouders. Vanuit de laatste crisis is onze burgemeester Toon Mans in 2017 samen met inwoners een maatschappelijke agenda gaan opstellen. Hij heeft ‘random’ mensen gevraagd wat zij vinden dat er moet gebeuren in onze gemeente. De maatschappelijke agenda die zo ontstond, heeft hij aan de gemeenteraad aangeboden. Deze praktische aanpak viel goed. Daarom besloot de raad om na de gemeenteraadsverkiezingen in 2018 een onafhankelijke informateur opdracht te geven op basis van die agenda een raadsbreed akkoord op te stellen.’
Minderheidscollege
De informateur legde de verkiezingsprogramma’s naast de maatschappelijke agenda en schreef op basis daarvan in twee maanden een raadsbreed programma, dat alle 25 raadsleden in Castricum konden onderschrijven. Vervolgens moest er een college komen dat het programma zou gaan uitvoeren. ‘Daarvoor werd een formateur van buiten aangesteld’, vervolgt Ron. ‘Hij zag vier partijen die met elkaar een meerderheid hadden en stelde voor dat zij het college zouden vormen. Eén van de partijen viel uiteindelijk af. De drie overgebleven partijen – CDA, VVD en De VrijeLijst – hadden geen meerderheid, maar de raad had zoveel vertrouwen in het raadsprogramma, dat besloten is om een minderheidscollege te vormen met deze drie partijen.’
Zwembad
Na een intensieve sollicitatieprocedure, met onder andere een assessment door een externe partij en een integriteitsonderzoek, werd Ron zelf een van de drie wethouders. Het werken met het raadsprogramma biedt veel voordelen, vindt hij. ‘Omdat je geen coalitie en oppositie hebt, kan elk gemeenteraadslid het verschil maken. Voor ieder voorstel moeten wij een meerderheid zien te vinden. Als wethouder ben ik er bijvoorbeeld verantwoordelijk voor dat er in Castricum na 20 jaar een nieuw zwembad komt. Collegepartijen CDA en VVD stemden tegen. Maar het voorstel is wel met 13 tegen 12 stemmen aangenomen.’
Kikkers
Zitten er ook nadelen aan het werken met een raadsprogramma? ‘Sommige dingen zijn spannend’, erkent Ron. ‘Wij zijn als wethouders aangesteld om het raadsprogramma uit te voeren. We zijn dus volledig dienstbaar aan de raad. De bestuurder in mij worstelt daar soms mee. Ik bemoei me graag met de inhoud. Ik wil niet alleen maar uitvoeren, maar ook mensen uitdagen en verleiden. Een ander lastig punt is als er kikkers uit de kruiwagen springen. Zo heeft D66 uiteindelijk de steun voor het raadsprogramma ingetrokken. Zij committeren er zich dus niet meer aan, maar blijven tegelijkertijd wel medeopdrachtgever van het college. We zijn er nog niet uit hoe dat zich tot elkaar verhoudt.’
Oplossingen
Ondanks die uitdagingen kan Ron de Haan elke gemeente een raadsbreed programma aanraden. ‘Absoluut’, zegt hij. ‘Het is in deze tijd van polarisatie en versplintering een goede manier om samen te werken en draagvlak te verkrijgen. Het leidt bij ons ook zeker niet tot vervlakking of slappe compromissen. We hebben besluiten kunnen nemen over omstreden onderwerpen als de Participatiewet of het niet langer geven van voorrang aan statushouders bij sociale huurwoningen. Het raadsakkoord biedt een toekomstperspectief voor duurzame lokale politiek. Het brengt ons van polarisatie naar samenwerking. En inwoners houden niet van ruzie en polarisatie. Die willen oplossingen.’
Meer weten: