Wethouder van buiten kan uitkomst bieden

Een wethouder die uitvalt, een breuk in de coalitie of het onverwachts winnen van verkiezingen. Soms moet je als lokale partij ineens op zoek naar een wethouder.

Maar wat als je niet direct zelf een kandidaat in huis hebt die geschikt én beschikbaar is? Een wethouder van buiten kan dan uitkomst bieden. Dat bevestigen Lea Manders (fractievoorzitter Arnhem Centraal), die een wethouder zocht, en Ted van de Loo, die zelf wethouder van buiten is.  

Lea Manders is al bijna 24 jaar gemeenteraadslid in Arnhem. Twee keer in de afgelopen collegeperiode werd de Arnhemse politiek opgeschrikt door een coalitiebreuk. Beide keren kreeg Lea’s partij Arnhem Centraal de vraag of zij in die plotselinge situatie een wethouder konden leveren. ‘De eerste keer, zo’n anderhalf jaar geleden, wilden wij dat niet’, zegt Lea. ‘Maar als we het wél gewild hadden, hadden we niet geweten waar we zo snel een kandidaat-wethouder vandaan hadden moeten halen. Je vraagt iemand dan toch om een baan of carrière op te geven voor een kort, ongewis bestaan in het gemeentebestuur. Niemand in onze partij kon of wilde dat.’

Via-via

Afgelopen voorjaar brak het Arnhemse college opnieuw. En weer kwam de vraag naar een wethouder bij Arnhem Centraal. Lea: ‘Dat leverde discussie op binnen onze partij, maar als fractie vonden wij dat het tijd was om onze verantwoordelijkheid te nemen door in het gemeentebestuur te stappen. Alleen: wie zou dat namens onze partij kunnen doen? Dit keer vonden we gelukkig via-via een bekende van buiten, die heel geschikt was om onze partij in het college te vertegenwoordigen en die daar ook toe bereid en in staat was.’

Klik

Als deze kandidaat het niet gedaan had, was Lea met de fractie verder gaan zoeken in haar netwerk en bijvoorbeeld bij het Kennispunt of de VPPG (beroepsvereniging voor raadsleden van lokale partijen). ‘Maar dan moet je wel goed opletten met wie je precies in zee gaat en of zo iemand bij jouw partij past’, zegt zij. ‘Iemand kan nog zo’n sterke of vakbekwame bestuurder zijn, als er geen klik is, moet je er niet aan beginnen. Voer dus een goed gesprek met een kandidaat om te kijken of diegene past binnen het profiel dat jouw partij bij een wethouder voor ogen heeft. Ook moet je er zeker van zijn dat er geen ‘kwesties’ liggen, die de integriteit van een kandidaat blijken aan te tasten. Arnhem Centraal vindt bijvoorbeeld burgerparticipatie heel belangrijk. Een zakelijke top-downbestuurder zou dus niet bij onze partij passen en ons niet kunnen vertegenwoordigen.’

Vakbekwaam

Ted van de Loo, bestuurslid van het Kennispunt, heeft veel ervaring als wethouder van buiten. ‘Terwijl ik eerst dacht dat dat eigenlijk niet kon’, lacht hij. ‘Ik ben begonnen als wethouder namens Dorpsvisie in mijn eigen gemeente Oirschot. Toen ik daar in het volgende college niet terugkeerde, kwam ik in contact met de gemeente Boekel. Daar zochten ze bewust een vakbekwame en ervaren wethouder van buiten de gemeente. Ik ben dat geworden en het was voor mij een eyeopener. In de acht jaar dat ik er wethouder was, is gebleken dat een wethouder van buiten zeker toegevoegde waarde kan hebben. Juist omdat je zonder voorgeschiedenis, nieuw en onafhankelijk tegen de dossiers aankijkt. Je kunt dan kwesties lostrekken, die zich soms al lange tijd voortslepen.’

Open procedure

Ted ervaart dat ook in Hilvarenbeek, waar hij na de gemeenteraadsverkiezingen in 2018 solliciteerde op een wethoudersvacature. ‘De gemeenteraad van Hilvarenbeek stelde een raadsbreed programma op en zocht via een open sollicitatieprocedure drie wethouders om dat uit te voeren, waarbij hun woonplaats of partij er niet toe deden.’ Ted werd partijloos wethouder en woont niet in Hilvarenbeek. ‘Ook al is niet alles vanzelf gegaan, we hebben hier veel projecten op gang kunnen brengen die al langere tijd op een dood spoor zaten. Zo ligt er nu een bestemmingsplan voor een woonwijk die maar niet van de grond kwam, zijn we een procedure gestart voor het inrichten van drie bedrijventerreinen en werkt een van mijn collega’s daadkrachtig aan vernieuwingen in het sociale domein.’

Wethouder is een vak

De maatschappij verandert en is ingewikkeld geworden. Het besturen van een gemeente vergt veel. Wethouder is een vak, vinden zowel Lea als Ted. ‘Je moet er bovendien veel voor opgeven en dat wil en kan niet iedereen’, vult Lea aan. ‘Het is soms moeilijk om iemand in je eigen netwerk te vinden. Daarom kan een wethouderspoule van het Kennispunt voor lokale partijen echt in een behoefte voorzien.’ Gezien zijn eigen ervaringen, ziet Ted daar ook een meerwaarde. ‘Denk van tevoren wel goed na over wat je van een wethouder uit zo’n poule verwacht. Wil jouw partij bijvoorbeeld de natuur zoveel mogelijk ruimte geven, dan moet je niet een wethouder hebben die alles vol asfalt wil leggen.’ Het vraagt ook iets van de wethouder zelf, vindt Ted. ‘Je moet snel in je nieuwe gemeente integreren, zichtbaar zijn, netwerken opbouwen en kennis opdoen. En zoals Lea zegt: het werkt alleen als er een match is tussen jou en de gemeente of de partij die je vertegenwoordigt.’

Meer informatie:

Bekijk hier de module ‘Hoe maak je een wethoudersprofiel’